Samen met een legertje vrijwilligers bouwde de Argentijnse kunstenaar Adrián Villar Rojas een even bedrukkende als indrukwekkende installatie in de Oude Kerk. Alle ramen werden met matrassen geblindeerd; het enige licht komt van kaarsen in kroonluchters die normaliter veel hoger hangen en nu op ooghoogte staan opgesteld. Het duurt dan ook enige tijd eer onze ogen gewend zijn aan het donker. De kroonluchters zijn als bakens in een duister gangenstelsel dat wordt gevormd door robuuste houten damwanden en stapels zandzakken, metersdik en metershoog. Tussen die massieve, bruingrijze muren voelt het alsof we ons in een vacuüm bevinden – de zandzakken lijken elke beweging, elke luchtverplaatsing, elk geluidje te absorberen. Stil is het echter allesbehalve want van achter die muren klinkt allerlei geluid: hoge piepjes, vervolgens een knal alsof een speaker wordt opgeblazen. Dan, veel harder, een saxofoonsolo die veel te gepolijst aandoet in deze setting. Hoort die erbij? Of staat er iemand achter die muren alvast te oefenen voor het Silence-concert van aanstaande vrijdag? Gaandeweg begint de saxofoon steeds meer te scheuren en te krijsen, en daarmee wat ‘logischer’ te klinken in deze duistere spelonken. Hierna volgt iets wat lijkt op diepe zuchten en nog het één en ander aan ondefinieerbaars.

Het saxofoonstuk is van John Coltrane en één van de honderden, zo niet duizenden uiteenlopende geluidsfragmenten die Villar Rojas heeft verzameld en dezer dagen door de Oude Kerk laat klinken. Zijn installatie wil eerst en vooral een ‘schuilkelder’ zijn voor geluiden die, vluchtig als ze zijn, de moeite waard zijn om te vast te leggen, te conserveren voordat ze in de vergetelheid verdwijnen. Maar Villar Rojas wil met Poems For Earthlings nog veel meer vertellen. Méér dan nodig, want de imposante installatie werkt prima op eigen kracht. Zo gaat het over de Eerste Wereldoorlog. Over klimaatverandering. Over taal en tekens. Over vergankelijkheid. En over hoe we wel – of niet – omgaan met erfgoed. Het past dan ook wonderwel in het ‘concept’ dat de lokale afdelingen van CDA en Schorem voor Demagogie moord en brand schreeuwen over dit ‘idiote’ kunstproject. De karakteristieken van de kerk zouden niet meer zichtbaar zijn (oké, dat klopt), het is een schande dat ons nationaal erfgoed zo wordt bezoedeld (hallo, het is een tijdelijke expositie) en of die ‘knotsgekke’ directeur niet kan worden ontslagen… Wat ons betreft doet die directeur goed werk in de Oude Kerk. Als de nieuwe baas van het Stedelijk maar half zoveel lef laat zien dan wordt het dáár ook wel weer wat.

Foto: Oude Kerk / Jörg Baumann