Het jaar is alweer bijna om. Het langverwachte en toch nog onverwachte einde van onze Inkijk-etalagegalerieën doet zich nog steeds voelen, maar verder was 2018 met drie leuke, steeds beter bezochte Variscoop-avonden in Theater Jungle en een geslaagde editie van Parklicht in het Oosterpark een prima Polderlicht-jaar. Naast die eigen projecten zagen, hoorden en ondergingen we weer allerlei exposities, bioscoopfilms en (live-)muziek. Hier wat we daarvan het beste, leukste en/of verrassendste vonden:
KUNST
1. The Death Of Melanie Bonajo @ Bonnefantenmuseum, Maastricht
De beste tentoonstelling als geheel vonden we deze parallelle, pseudo-hippie sprookjeswereld met daarin zowel tantrische lesboseks en ayahuasca-rituelen als breekbare bejaarden en ontwapende kinderen. Grappig en zeer onderhoudend, maar met een niet mis te verstane apocalyptische ondertoon.
2. Ryoji Ikeda@ EYE Filmmuseum, Amsterdam
Het beste individuele kunstwerk dat we dit jaar zagen was Ikeda’s Point Of No Return – een heftig en hypnotiserend spel van pulserende lichtcirkels rond een zwart ‘gat’. En de rest mocht er zeker ook wezen. (Vermeldenswaardig is ook de openingsavond: terwijl aan de tafeltjes nog beschaafd werd gedineerd, dreunden de abstracte klanken van het duo Glice – Ummagumma meets Throbbing Gristle – snoeihard door de tent. Daarmee vergeleken bleek de audio-component van de eigenlijke expositie opmerkelijk ingetogen.)
3. Actie<>Reactie @ Kunsthal, Rotterdam
4. Kunst & Kohle @ meerdere musea, Ruhrgebied (D)
Het Ruhrgebied is met zijn zeventien(!) musea voor moderne en hedendaagse kunst een waar walhalla. Die musea presenteerden dit jaar een groot Gesamtprojekt met als thema Kunst & Kohle. Het waren echter vooral de vaste collecties – voor een groot deel geworteld in de jaren ‘60-‘80, en dus met fijn veel minimal, arte povera en conceptueel werk – die we de moeite waard vonden. Hoogtepunt van de trip was het kleine maar fijne Museum Unter Tage te Bochum, waar streng en toch delicaat werk van onder meer Dan Flavin en Richard Serra fraai wordt gecombineerd met uitbundige Afrikaanse en Aziatische kunstvoorwerpen uit lang vervlogen tijden.
5. Anastasis @ Oude Kerk, Amsterdam
De Oude Kerk is een fantastische plek met een overweldigend interieur en bijzondere exposities van formaat. Giorgio Andreotti Calò plaatste rode kleurfolie voor de ramen en zette daarmee de gehele kerk in een rood waas dat zó aanwezig was dat het bijna tastbaar leek. Op bewolkte dagen was de atmosfeer zwaar en drukkend om, als de zon even doorkwam, open te barsten in tinten warmrood en oranje. Dat het werk handelde over de transitie van katholicisme naar protestantisme en beeldenstorm kon ons eerlijk gezegd worst wezen: het resultaat was grandioos.
6. Into Nature @ Frederiksoord / Holtingerveld, Drenthe
7. A Chinese Journey @ Noordbrabants Museum, Den Bosch
8. Chalkroom @ EYE Filmmuseum, Amsterdam – Erg fijn maar veel te kort was het kwartiertje dat we mochten doorbrengen in Laurie Andersons fraaie virtuele wereld vol taal en tekens. Het beloofde ‘overstijgen van ruimte en zwaartekracht’ botste hard met de beperking in tijd.
9. Big Art @ Bijlmerbajes, Amsterdam
10. Eduardo Chillida @ Rijksmuseum-tuin, Amsterdam
FILM
1.
Mandy (Panos Cosmatos)
Er waren ongetwijfeld betere films dit jaar, maar alleen naar deze idiote wraak-roes vol psychedelische kleureffecten en werkelijk fantastische soundtrack gingen we vervuld van voorpret nog een tweede keer.
3. I, Tonya (Craig Gillespie)
Eén van de mooiste aspecten van filmkijken blijft toch dat het nieuwe werelden opent: na I, Tonya zochten wij op Youtube naar filmpjes over iets dat ons normaalgesproken geen f*ck interesseert… kunstschaatsen!
4. Cold War (Pawel Pawlikowski)
5. A Quiet Place (John Krasinski)
6. The Guilty (Gustav Möller)
In één week zagen we twee ‘actiefilms’ waarin de actie geheel buiten beeld blijft en alleen via dialogen te volgen is. Van de twee is The Place meer filosofisch van aard – en daarmee goed om over na te praten – maar toch wint The Guilty ruim op punten. Daarin wordt het minimalisme het verste doorgetrokken: er is 90 minuten lang één man te zien; de overige personages horen we via zijn telefoon. The Guilty heeft ook verreweg de betere soundtrack van de twee. Ergens logisch: de film is in wezen een hoorspel.
7. Zama (Lucrecia Martel)
Af en toe gebeurt het. Dat er in een film weliswaar van alles aan de hand is maar dat het ons volkomen onberoerd laat – totdat die ene weirde scène, ergens halverwege, ons alsnog helemaal het verhaal in trekt. Bij Zama gebeurde dat toen plots een lama het gouverneurskantoor binnenliep; bij Under The Silver Lake tijdens de even krankzinnige als steekhoudende monoloog van een bejaarde songwriter. (Overigens vonden we Zama uiteindelijk erg goed en Silver Lake maar zo-zo.)
8. Dogman (Matteo Garrone)
9. Western (Valeska Grisebach)
10.
Beast (Michael Pearce)
MUZIEK
1. Anna von Hausswolff @ Bitterzoet, Amsterdam
Anna von Hausswolff (een mix van prog, drone en gothic), Haley ‘Circuit des Yeux’ Fohr (een artistiek soort folkpop) en Marissa Nadler (bezwerende Americana) zijn zangeressen die ieder voor zich prachtige platen uitbrengen maar wier unieke stemmen live pas écht weten te raken. Bij die hoge wail van Von Hausswolff hielden we het nauwelijks droog. Het concert van Marissa Nadler verzande helaas in eenvormigheid.
2. The Ex @ Ethiopisch Restaurant Semai, Amsterdam / Paradiso, Amsterdam
Geen band die beter een partijtje kan bouwen dan The Ex. Dat bewezen ze dit jaar met hun elpeepresentatie in de feestzaal van een Ethiopische eettent (een betonnen galmbak die maakte dat we ons in Addis Abbeba waanden) en – nog veel uitbundiger – met een eigen festival in Paradiso. In 2019 vieren ze hun veertigjarig(!) bestaan: dat belooft wat!
4. Circuit des Yeux @ Muziekgebouw aan ‘t IJ, Amsterdam
5. Jóhann Jóhannsson: ‘Mandy’ soundtrack (LP)
6. Catherine Ribeiro + Alpes: Ame Debout (LP uit 1970, heruitgave)
7. VOOR – Frank Krawczyk @ Oude Kerk, Amsterdam
In de Oude Kerk worden niet alleen exposities georganiseerd maar ook zgn. Silence-concerten: iedere eerste vrijdag van de maand om 08.00 uur ‘s ochtends(!) Drone, ambient, (modern) klassiek of iets daartussenin vult de enorme ruimte en klinkt in elke hoek weer anders. In de winter is het er donker en stervenskoud – maar dat draagt zeker bij aan de ervaring. We bezochten Silence dit jaar liefst vijf keer. Overigens bestaat het gros van het Silence-publiek uit keurige mensen op gevorderde leeftijd die je nog niet met een stok de Occii of De Ruimte in zou krijgen, terwijl daar toch regelmatig vergelijkbare muziek staat geprogrammeerd.
8. King Champion Sounds: For A Lark (LP)
9. Brian Eno: Music for Installations (6xCD)
10. Zeno van den Broek @ Oude Kerk, Amsterdam
EN VERDER
Nivelleren is een feest. Maar niet in de kelder van het Stedelijk Museum, waar een overdaad aan moderne meesterwerken – tezamen een collectie die zijn weerga niet kent – elkaar vreselijk in de weg hangt en/of staat. Zo’n overvolle opstelling schijnt instagrammable en dus heel modern te zijn. Maar waarom zegt zo’n museum niet: ‘Donder op met dat hippe gedoe! Een museum is geen concept store! Wij laten kunst zien zoals het hoort!’ Neem nu Barnett Newmans Cathedra, gemaakt om in dat oneindige blauw te worden opgezogen en daar tot diepe gedachten over de Immense Niksigheid Van Het Bestaan te komen. Dat wordt toch een stuk moeilijker als de aandacht wordt afgeleid door een paar design-stoeltjes die er op nog geen halve meter vandaan hangen. Metropolis M zei het heel mooi: ‘Kunstwerken moeten, net als mensen, kunnen ademen om te kunnen spreken.’ Daar ligt een mooie taak voor de nieuwe directeur.
Tot slot nog vermeldenswaardig: het vertrek van cultuurbeul en liegbeest Halbe Zijlstra. Daar hebben we een goede fles wijn op gedronken!
[op de foto’s van links naar rechts: Anna von Hausswolff | een still uit Melanie Bonajo’s Economy of Love | Mandy in Mandy]
