jaarlijstje 2017 – p o l d e r l i c h t

Het leven is maar kort: hoeveel jaren zitten er nou helemaal in een mensenleven? Eigenlijk is het dus helemaal geen goed nieuws dat 2017 alweer bijna voorbij is. Er zit maar één voordeel aan zo’n jaarwisseling: we mogen weer een jaarlijstje maken! We bezochten dit jaar pakweg vijftig exposities, gingen een kleine zestig keer naar de bioscoop (dat Cineville-abonnement haalden we er weer dik uit), woonden meer dan veertig langere en kortere muziekoptredens bij en verwierven tussendoor ook nog een handjevol nieuwe en minder nieuwe muziekjes. En wat, lieve lezertjes, vonden wij van al dat spul nou écht de moeite waard? Hier onze gegarandeerd 100% subjectieve lijstjes:

Kunst:
1. Biënnale van Venetië – Een ietsiepietsie minder indrukwekkend dan in 2015, maar we hebben weer veel moois en/of goeds gezien en de sfeer (die stad!) eromheen blijft natuurlijk top. Ons vierdelige verslag staat hier, hier, hier en hier.
2. Eye Attack @ Stedelijk Museum, Schiedam – Een blij makend overzicht van de swinging sixties-kunst van Bridget Riley, Victor Vasarely en vele andere optical artists. Op art zou ook voor optimistic art kunnen staan.
3. Powermask @ Wereldmuseum, Rotterdam – Vele tientallen ‘tribale’ maskers uit alle uithoeken van de wereld en evenzovele schilderijen, objecten, foto’s en modestukken fantastisch gecombineerd in een oogverblindende presentatie.
4. Manifesto @ Casco, Amsterdam – Acteerwonder Cate Blanchett declameert citaten uit velerlei kunstenaarsmanifesten in twaalf totaal verschillende rollen in evenzovele korte, simultaan vertoonde films: een kaleidoscoop aan ideeën.
5. Mobil MADI Müzeum @ Gemeentehuis, Vác, Hongarije – Een onverwacht cultureel lichtpuntje in een slaperig provinciestadje aan de Donau. Het resulteerde in een fotoreportage op Trendbeheer.
6. About Robert Rino @ NEST, Den Haag – Twee exposities in één: Rinus van de Velde maakte een serie houtskooltekeningen over het leven van een fictieve abstract-expressionistische schilder én een dwarsdoorsnede uit diens ‘oeuvre’.
7. Play As Protest @ Cobramuseum, Amstelveen – Het retrospectief van het vrolijke, kleurrijke, wat naïeve werk van de Italiaan Enrico Baj (1924-2003) maakte nostalgisch naar de tijd dat links en rechts nog duidelijk goed en fout waren.
8. Zwanikken Fabriek @ Electriciteitsfabriek, Den Haag – Vechtende dierenskeletten, maffe racebaantjes, borrelende geurbassins en nog veel meer: een hele fabriekshal vol kinetische steampunk-kunst van Christiaan Zwanikken.
9. NA @ Oude Kerk, Amsterdam – ‘Herdenkingskunstenaar’ Christian Boltanski doet waar hij goed in is op de best denkbare locatie. En wij mochten een miniem (graf-)steentje bijdragen…
10. Erwin Würm @ 21er Haus, Wenen, Oostenrijk – Intrigerende opstelling van figuratieve sculpturen, tijdens het maakproces stuk voor stuk ‘beschadigd’ door menselijk ingrijpen (er op slaan, zitten, springen, uitglijden) en pas daarna in hun definitieve harde vorm gegoten.
11. Edward Krasinski @ Stedelijk Museum, Amsterdam – Pools constructivisme uit de jaren ‘60 – ‘80: een streepje artistieke vrijheid in tijden van strikte staatscontrole.
12. The Wild @ W139, Amsterdam – Oscar Peters en consorten bouwden met zichtbaar veel plezier en nog meer vakmanschap een artistiek verantwoorde rollercoaster.

Cinema:
1. Jackie (Pablo Larraín) – In de dagen na de moord op haar man balanceert first lady Jacqueline Kennedy continue tussen intens verdriet, keeping up appearances en het vasthouden aan/sublimeren van het Kennedy-sprookje, culminerend in een werkelijk weergaloze scène op een verregend Arlington National Cemetery.
2. Raw (Julia Ducournau) – In anderhalf uur van vegetariër naar volbloed kannibaal: studente Justine ontdekt haar duistere kanten in een heerlijk groteske film vol (on-)smakelijke beelden, harde kleuren, hondsbrutale muziek en gitzwarte humor. Om uw vingers bij af te likken bijten.
3. The Square (Ruben Östlund) – Waarin de curator van een museum voor hedendaagse kunst een expositie over altruïsme en menselijkheid voorbereidt maar de bedelaars in zijn straat straal voorbijloopt. Een (lach-)spiegel voor de (kunst-)wereld van nu.
4. The Handmaiden (Chan-wook Park) – Fraai gefotografeerde erotische klucht rond twee aantrekkelijke dames, een arrogante oplichter, een perverse oom en een octopus in de kelder.
5. Get Out (Jordan Peele) – Het Amerikaanse racisme op zijn kop én in zijn hemd gezet in een sterke horrorkomedie.
6. To Stay Alive – A Method (Arno Hagers, Erik Lieshout) – Een kunstenaar moet niet tegen rampspoed en tegenslag vechten maar die energie in zijn kunst steken, zo leert ons Michel Houellebecq bij monde van Iggy Pop.
7. La Región Salvaje (Amat Escalante) – Behoorlijk weird mengsel van science fiction en Mexicaanse soap. Met weer een octopus, maar deze komt from outer space.
8. Good Time (Benny & Josh Safdie) – Een film met zo’n hoog tempo dat er nauwelijks tijd is om te beseffen wat een ongelooflijke klootzak die hoofdpersoon eigenlijk is. Met geweldige nerveuze soundtrack – ergens tussen Tangerine Dream en Miami Vice.
9. I Am Not Your Negro (Raoul Peck) – Teksten van de zwarte, activistische schrijver James Baldwin afgezet tegen schokkende beelden uit het recente verleden. Racisme in de Verenigde Staten, houdt het nou nooit eens op?
10. On The Other Side (Zrinko Ogresta) – Na twintig jaar gevangenisstraf zoekt een Servische oorlogsmisdadiger opnieuw contact met zijn ex-vrouw in een kleine film over grote thema’s: schuld en boete, liefde en (mogelijke) vergeving.
11. Train To Busan (Yoo Gong) – Hoe te overleven in een hogesnelheidstrein vol zombies. Een vet aangezette metafoor voor solidariteit (en het gebrek daaraan) in het huidige neoliberale ieder-voor-zich-tijdsgewricht.
12. Ascent (Fiona Tan) – Dromerige foto-film over Mount Fuji samengesteld uit een enorme berg found footage, van Hokusai-houtsnedes tot toeristenkiekjes.

Muziek:
1. Van Onderen @ Paradiso, Amsterdam – Het jaar begon meteen goed met een strak georganiseerde 24 uurs-marathon met maar liefst tachtig(!) acts uit de ‘alternatieve’ Nederlandse muziek-scene. Uitstekende optredens, fantastische sfeer: de beste nieuwjaarsreceptie ever.
2. Sleaford Mods @ Melkweg, Amsterdam – Niet of nauwelijks verstaanbare teksten over uiterst basale baslijntjes en lompe beats maar de sociale onvrede druipt ervan af en het swingt als de tering.
3. Xiu Xiu @ Bitterzoet, Amsterdam – Spannend en intens. Breekbare, fluisterzachte momenten worden net zo makkelijk afgewisseld met poppy passages als met aanvallen van pure geluidsterreur.
4. Darth Faber Festival @ dB’s, Utrecht – Een zaaltje afhuren en er een aantal geweldige Nederlandse bands programmeren, dat zouden meer bloggers moeten doen. Heerlijke herrie van Bonne Aparte, It Dockumer Lokaeltsje en The Ex.
5. Algiers @ Paradiso, Amsterdam – De tussen gospel, noise en postpunk laverende muziek is uitstekend, de black lives matter-thematiek urgent, de voordracht van zanger Franklin James Fisher akelig intens.
6. Alice Coltrane: The Ecstatic Music Of Alice Coltrane Turiyasangitananda – Hemelse compilatie van devotional songs die jazzweduwe Coltrane maakte in haar ashram in de jaren ‘80. Gospel meets hare krishna-handjeklap meets de-eerste-maandag-van-de-maand-luchtalarmsirenes.
7. Space Lady @ Occii, Amsterdam – Met haar fragiele stem, simpele casio-partijen en soms opmerkelijke coverkeuze (Radar Love) was deze letterlijk van de straat geplukte hippie-oma goed voor het verreweg liefste concert van het jaar.
8. LCD Soundsystem: American Dream – Conceptuele neo-postpunk vol echo’s van/hommages aan Talking Heads, David Bowie, Brian Eno, New Order, Public Image Ltd, The Cure en andere helden ‘van toen’. Eighties verantwoord en toch lekker fris, of hoe nostalgie ook cool kan zijn.
9. King Ayisoba @ De Ruimte Buiten, Amsterdam – Niks geen gelikte ‘wereldmuziek’ maar rauwe, rudimentaire Afrikaanse klanken onder een stuk tentzeil in regenachtig Amsterdam-Noord. Sfeertje! Totdat de politie de stekker eruit trok…
10. Philip Glass & Robert Wilson: Einstein On The Beach – Box met vier elpees uit 1978. Cadeautje van onze penningmeester, goed voor tweeënhalf uur onbetaalbaar luisterplezier. Het hele spul in één ruk beluisteren vraagt de nodige inspanning maar dan héb je ook wat.
11. The Dwarves Of East Agouza @ Occii, Amsterdam – Lekker voortjakkerende woestijn-blues met een hoofdrol voor Sam Shalabi’s gitaarspel, stekelig als een cactus.
12. Maskerade openingsconcert @ Zaal 100 – Weliswaar door ons zelf georganiseerd maar dit mag niet ontbreken in deze lijst. Want het was goed!

Instinkers:
De onbeschaamde reclamestunt #artSmellery maakte dat er ook vóór de affaire-Ruf al een dubieus luchtje hing in het Amsterdamse Stedelijk Museum. Maar de Gebakken Lucht-bokaal gaat dit jaar naar de met veel bombarie (‘the future of music!’) aangekondigde immersive experience van het Engelse collectief Miroshot in CBK Amsterdam: nadat we bijna een vol uur in spanning waren gehouden, bestond het hele ‘concert’ uit niet meer dan één (één!) derderangs triphop-nummer, wat generieke virtual reality-beelden en een wolk parfum.